«دانش سنتی لنج‌سازی مانند هر پدیده فرهنگی دیگری نیازمند حفاظت، ترویج و پشتیبانی است تا نه تنها ارزش‌ِ اقتصادی خود را نشان دهد و حق حیات خود را همچنان داشته باشد، بلکه به عنوان یک دانش سنتی که فرهنگ مردم ساحل‌نشین ایران در خلیج فارس را نشان می‌دهد، زنده بماند.»

به گزارش ایسنا، سوم آذر ۱۳۹۰ ششمین دوره اجلاس کمیته میراث ناملموس جهانی در شهر بالی اندونزی، «دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس» را در فهرست میراث معنوی در خطر یونسکو و البته به عنوان اثری نیازمند پاسدارانه فوری ثبت کرد و بعد از آن قول و قرارهای زیادی برای همان اقدامات پاسدارانه در طول چند سال مطرح شدند و چهار سال یک بار نیز متولیان میراث فرهنگی اقدامات مربوط به این پاسداشت را برای ادامه‌ حیات و ترویجش در کشور به یونسکو ارسال می‌کردند، اما بعد از گذشت ۹ سال از شروع ماجرا، ناگهان ورق برگشت. بیش از یک ماه قبل در ۲۳ آذر هیات وزیران «برنامه جایگزینی شناورهای سنتی تجاری با ظرفیت کمتر از ۵۰ تن (لنج تجاری) را با هدف حذف ابزار قاچاق کالا از دریا، انتقال فعالیت‌های غیررسمی به رسمی و تجاری، رونق فعالیت‌های کشتی‌سازی داخلی و خدمات تعمیر و نگهداری آن‌ها و نیز افزایش ایمنی دریایی» به تصویب رساند.

نکته جالب توجه‌تر از هر کدام از این اتفاقات، آن‌جاست که نخست دستور امحا را دادند و دو روز بعد میراث فرهنگیِ بی‌خبر از همه جا، از اقدامات پاسدارانه‌اش در یونسکو دفاع کرد!

دانش سنتی لنج‌سازی نیز مانند دیگر آیین‌ها حق حیات دارد

حالا سید احمد محیط طباطبایی – پژوهشگر و رییس کمیته ملی موزه‌های ایران – نیز مانند چند پژوهشگر و متولی میراث فرهنگی دیگر نسبت به این مصوبه اعلام نارضایتی کرده و بر لزوم استفاده از این لنج‌ها تاکید دارد.

او به ایسنا می‌گوید: حدود یک ماه قبل دستورالعملی صادر شده که جلوی فعالیتِ لنج‌های سنتی را گرفته و حتی سیستم این لنج‌ها را مناسب برای خدماتی که برای امور دریا مانند مسافرت و ماهیگیری (اقداماتی که همیشه با این لنج‌های سنتی انجام می‌شدند) ندانسته است، هر چند این موضوع در ظاهر یک نوع ارتقای کیفی و کمی سیستم قایقرانی یا کشتی‌رانی جنوب ایران می‌تواند محسوب شود، اما باید به یاد بیاوریم که چند سال قبل لنج‌سازی ایران یکی از مواردی بوده که در مسکو جهانی شده و این لنج‌های قدیمی که مهم‌ترین حاملان مختلف مسایل کالاهای تجاری و فرهنگی در خلیج‌فارس بوده‌اند را زیر مجموعه میراث فرهنگی ایران به عنوان یک اثر جهانی معرفی کرده‌اند.

وی با تاکید بر این‌که بعد از ثبت جهانی هر نوع اثر تاریخی، باید یکسری اقدامات در جهت حفاظت از میراث فرهنگی و ترویج آن در دستور کار قرار گیرد، ادامه می‌دهد: وزارتخانه میراث فرهنگی باید جلوی این کار را بگیرد و در این کار مداخله کند، تا از نهایی شدن این مصوبه و از بین رفتن به سرعت‌ِ این آیین و دانش سنتی جلوگیری شود.

او با بیان این‌که از نظر اقتصادی و تجاری این دانش یک مهارت برای ساحل‌نشینان و بندرنشینان در خلیج فارس بوده که به علت بومی شدن آن توانسته‌اند ساختِ آن را جزیی از زندگی خود قرار دهند، ادامه می‌دهد: در واقع این لنج‌ها جزیی از فرهنگ و آیین‌های مردم جنوب و به عنوان میراث ناملموس مردم تلقی و شیوع پیدا کرده است که باید از آن حفاظت کرد.

در مفاد مصوبه‌ی امحای لنج‌های سنتی تجدید نظر کنید

همه اعتراض‌ها به همین چند نکته ختم نشد، بعد از آن هشدارها و اعتراض‌های مطرح شده در طول ده روز گذشته تا امروز؛ رییس ایکوم ایران نیز در نامه‌ای به وزیر میراث فرهنگی درخواستِ رسیدگی به این وضعیت را کرده است.

اما پیش از این نه تنها محمد حسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی وازتخانه میراث فرهنگی – اعلام کرده که در نامه‌ای به دبیر دولت تاکید کرده «تا لنج‌های شناور چوبی که دانش ساخت آن‌ها در یونسکو شده‌اند، از قانون امحای شناورهای تجاری مستثنی شوند و حتی پیشنهاد شد این لنج‌ها کاربری گردشگری به خود بگیرند» بلکه شنیده می‌شود، وزیر میراث فرهنگی نیز قرار بوده تا در نامه‌ای به هیات وزیران نسبت به این تصمیم اعتراض کرده و درخواست برطرف کردن وضعیت مبهم لنج‌های چوبی شناور را در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت کرده‌اند، را کرده است.

و سرانجام در نامه‌ای که یکم بهمن سید احمد محیط طباطبایی – رییس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) – خطاب به علی اصغر مونسان – وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی – مونسان فرستاده؛ آمده است:

«در ارتباط با ابلاغ مصوبه هیات دولت مبنی بر امحاء لنج‌های قدیمی و با توجه به اهمیت اقدامات پاسدارانه انجام شده توسط سازمان‌های مردم نهاد فرهنگی با همکاری معاونت میراث فرهنگی، از زمان ثبت «دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی با لنج ایرانی در خلیج‌فارس» در فهرست آثار جهانی یونسکو و همچنین تایید همین مطلب در دومین گزارش ادواری دولت جمهوری اسلامی ایران در خصوص اقدامات پاسدارانه‌ای که درزمره وظایف دولت و نهادهای مردمی بوده است، در پانزدهمین اجلاس بین‌الدول پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در آذرماه ۱۳۹۹، کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم ایران) از آن مقام محترم خواستار پیگیری موضوع در راستای تجدیدنظر در مفاد مصوبه فوق‌الذکر با عنایت به ارزش و اهمیت پاسداری و ترویج این دانش سنتی و در معرض خطر است که امر حفاظت از ارزش‌های تاریخی نوعی رفتار موزه‌ای مورد انتظار است.»