تنوع فرهنگی و وجود فرهنگ ها و اقوام مختلف و متنوع در ایران، مثل یک شمشیر دو لبه ای است که در صورت بهره گیری مناسب می تواند عاملی در جهت تقویت هویت فرهنگی، هویت قومی و ملی و انسجام فرهنگی و ملی کشور باشد.
امروزه در جهان کشورهایی که در عین برخورداری از تنوع فرهنگی، زبانی، قومی و نژادی، دارای هویت ملی یکپارچه و وحدت سرزمینی و سیاسی هستند، فراوانند. ایران نمونه عینی کشوری است که با وجود تنوع و تکثر قومی، از انسجام و هویت و وحدت ملی برخوردار است.
جامعه‌ایران از دیرباز جامعه­ای چندقومی و چندفرهنگی بوده که علاوه بر تنوع بخشیدن به ساحت سیاست ایران، همواره به‌صورت مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند، در واقع ملت ایران از اقوام متعددی تشکیل یافته که نسبت به هویت ملی و ایرانی خود آگاهی جمعی، تعلق خاطر و وفاداری بالایی دارند.
اقوام مختلف در ایران در یك فرآیند طولانی، انسجام و وفاق ملی خود را به دست آوده و آن را در فراز و نشیب تاریخی حفظ كرده و ارتقا داده اند.
قومیتها را می توان همانند شاخه های یک درخت ، و بدنه اصلی درخت را همان هویت ملی سرزمین دانست. توجه به جا و شایسته به این شاخه ها می تواند شکل اصلی درخت را زیباتر و همگون تر سازد.
سرزمین ما از دیر باز دارای اقوام متعدد با خصوصیات منحصر بفرد بوده است. در راستای سیاستهای جهانی ، دو گونه برخورد را می توان در مواجهه با قومیت ها بروز داد. یکی را می توان اهمیت به این تنوع و گونه گونی و دیگری را تلاش در جهت رسیدن به وحدت و یکسان سازی حداکثری قومیت ها دانست. اما در هر دو مورد تاکید بر فرهنگ قومی بعنوان بخشی از سرمایه فرهنگی هر کشور امری آشکار و بدیهی است. تنوع قومیتی می تواند در عین تنوع،باعث یکپارچگی و غنای هویت ملی هر سرزمین باشد.
هویت قومی و ملی در کنار یکدیگر هستند و در حقیقت، دربرابر هم نیستند و همدیگر را تقویت می‌کنند و در کشور ما تشکیل دهنده هویت ملی ایرانی هستند.

از آنجایی که بین وحدت ملی و هویت ملی رابطه مستقیم وجود دارد توجه و یا عدم توجه به هویت ملی جامعه، وحدت ملی را مستقیماً تحت تاثیر قرار خواهد داد.
جامعه ایران از دوران باستان، جامعه ای متشکل از اقوام مختلف با آداب و رسوم متنوع از نژادهای گوناگون بوده است که در طول تاریخ توانسته اند به همبستگی اجتماعی دست پیدا کنند و مفهوم ملی را که به یک دست شدن و یکسان شدن اطلاق دارد را به دلیل پذیرش این تنوع کثرت از دوران باستان تاکنون را وحدت در عین کثرت تعریف کنند.
اعتقاد دولت ها به فراهم کردن شرایط عادلانه و برقراری روابط احترام آمیز و از همه مهمتر به رسمیت شناختن خرده فرهنگ ها و مولفه های هویتی اقوام مختلف شکل دهنده جامعه، وحدت ملی را در پی خواهد داشت که زمینه را برای توسعه و پیشرفت کشور ایجادخواهد کرد.