بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه عبارت است از نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
به استناد ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی نفقه در حقوق خانواده به معنای تأمین هزینه‌های زندگی افراد تحت تکفل است که معمولاً شامل هزینه‌های زندگی همسر و فرزندان می‌شود.
نفقه شامل چه مواردی می شود؟
نفقه شامل موارد زیر می‌باشد:
خوراک: تأمین غذای مناسب برای افراد تحت تکفل.
پوشاک: تأمین لباس مناسب متناسب با فصل و شأن اجتماعی.
مسکن: فراهم کردن مکانی مناسب برای زندگی.
اثاثیه منزل: تأمین وسایل ضروری برای استفاده در منزل.
هزینه‌های درمانی: پرداخت هزینه‌های پزشکی و درمانی در صورت بیماری.
هزینه‌های تحصیلی: در صورتی که فرزندان در سن تحصیل باشند، تأمین هزینه‌های تحصیلی آن‌ها.
بنابراین نفقه شامل هزینه‌های زندگی مانند خوراک، پوشاک، مسکن و سایر مخارج زندگی است که بر عهده شوهر قرار دارد. البته، این موضوع ممکن است به شرایط خاصی بستگی داشته باشد. مواردی در قانون وجود دارد که موجب سقوط نفقه میشود که بر حسب مورد میتواند برای افراد مختلف، متفاوت باشد.
مقدار نفقه متناسب با استطاعت مالی مرد، برابر میزانی است که موجب گذران زندگی زن شود و تقریبا مایجتاج اولیه زندگی زن را اداره کند. ضابطه موجود در تعیین میزان نفقه بر مبنای شئون خانوادگی زن و عرف و عادت ساکنان هر منطقه و وضع مالی مرد می باشد و در صورت عدم توافق زوجین در میزان نفقه دادگاه به تعیین میزان آن اقدام می نماید.
بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی ایران، نفقه زن از زمان عقد نکاح بر عهده شوهر است، مگر اینکه زن از انجام وظایف زناشویی خودداری کند یا شرایطی دیگری پیش بیاید که بر اساس قانون، موجب سقوط نفقه شود. بنابراین، در دوران عقد، اگر زن وظایف زناشویی خود را انجام دهد و شرایط خاصی که در قانون ذکر شده نباشد، شوهر موظف به پرداخت نفقه به زن است.
در صورتی‌ که برای نفقه زوجه حکم قطعی صادر و تعیین شود؛ آیا زوجه می‌تواند هزینه‌های درمانی مانند عمل جراحی، دندانپزشکی را به صورت مستقل مطالبه کند؟
طبق نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۲/۴۷۵ در دعوای مطالبه نفقه زوجه، دادگاه با ارجاع موضوع به کارشناس و با لحاظ نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، میزان نفقه زوجه و ترتیب پرداخت آن را تعیین و اعلام می‌کند؛ علی‌الاصول صرف توجه دادگاه به نیازهای متعارف زوجه؛ مانند هزینه‌های درمانی و بهداشتی، نمی‌توان هزینه‌های درمانی حادث و ناگهانی مازاد بر برآورد قبلی کارشناس را داخل در همان برآورد و هزینه‌ها دانست؛
اما در فرض سؤال دعوای زوجه مبنی بر مطالبه هزینه‌های درمانی حادث به عنوان نفقه گذشته، مسموع است.
شوهرم به بهانه شاغل بودن من از پرداخت نفقه امتناع میکند، ایا چنین حقی دارد؟
مطابق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی “در عقد دایم نفقه زن بر عهده شوهر است.
بنا بر این با این توجیه که زن کار می‌کند شوهر نمی‌توان از پرداخت نفقه به او سر باز زند.
مطابق با قانون در صورت تمکین زن، مرد موظف است که به همسر خود نفقه پرداخت کند، حتی اگر زن کارمند و درآمد خوبی هم داشته باشد، باز هم شوهر نمی‌تواند از پرداخت نفقه به همسرش شانه خالی کند.
این نکته را نیز باید در نظر داشت که اگر زنی پس انداز، یا درآمد دارد، هیچ گونه تکلیف قانونی به هزینه کردن درآمدش در زندگی مشترک ندارد.
نفقه زن ماهانه چقدر است؟
برای نفقه زن میزان مشخصی در قانون پیش بینی نشده و میزان آن مطابق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی متناسب با نیازهای متعارف و متناسب زن و در نظر گرفتن توان همسر با رای و نظر دادگاه تعیین خواهد شد.
چطور از دادگاه نفقه خود را مطالبه کنم؟
در صورت ترک نفقه از سوی مرد، زن میتوان با ارائه دادخواست حقوقی و طرح شکایت از همسر به جرم ترک انفاق از وی شکایت نماید.
اگر شوهر هزینه های همسر خود را نپردازد حتی اگر زن شاغل بوده و یا از نظر مالی تمکن لازم را داشته باشد، علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، ضمانت اجرای کیفری هم مطرح می گردد که دادگاه می تواند برای شوهر ۳ ماه و یک روز تا ۵ ماه حبس تعیین کند.
از دلایل عدم تمکین زن و امکان دریافت نفقه
اگر مرد به زن حق سکونت را داده باشد، زن میتواند به منزل شوهر نرود و حتی می تواند از شوهر بخواهد تا در خانه ای که او هست یا تعیین میکند سکونت کند.
چگونه ممکن است زن مسکن جداگانه داشته باشد و نفقه هم دریافت کند؟
به استناد ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر بودن زن و شوهر در یک منزل، متضمن خوف ضرر جسمی، مالی یا شرافتی برای زن باشد، در صورت اثبات آن در دادگاه، زن می تواند مسکن جداگانه ای اختیار کند و مادامی که این خوف وجود داشته باشد، نفقه وی بر عهده شوهر است.